कृषी व्यवसाय करत असताना शेतकऱ्यांना विविध प्रकारच्या अपघातांचा सामना करावा लागतो. यामुळे कधी कधी शेतकऱ्यांच्या कुटुंबातील कुटुंबप्रमुखाच्या मृत्यू किंवा अपंगत्वामुळे त्या कुटुंबाला गंभीर आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागतो. त्यातच राज्य सरकारने या शेतकऱ्यांच्या हितासाठी “गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजना” सुरु केली आहे. या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांच्या दुर्घटनांमुळे होणाऱ्या हानीचे नुकसान भरपाई देणे आहे.
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजना कशी कार्य करते?
ही योजना २४ तास कार्यरत राहणार आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी पंजीकृत शेतकरी आणि त्याच्या कुटुंबातील एका सदस्याला ही योजना लागू होईल. जर शेतकऱ्याच्या कुटुंबातील कोणत्याही सदस्यास अपघात किंवा अपंगत्वाचा सामना करावा लागला, तर त्याला योजनेतून लाभ मिळवता येईल. ही योजना राज्य सरकारच्या इतर योजनांपासून स्वतंत्र आहे, त्यामुळे त्याला कोणत्याही अन्य योजना किंवा संस्थांशी संबंध नाही.
योजनेचा उद्देश्य
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजनेचा मुख्य उद्देश्य शेतकऱ्यांना अपघात झाल्यास उपचार आणि नुकसानभरपाई देणे आहे. या योजनेच्या अंतर्गत शेतकऱ्यांना अपघातामुळे झालेल्या मृत्यू, अपंगत्व किंवा अन्य गंभीर जखमांवर अनुदान मिळवता येते.
योजनेचे लाभ
या योजनेचे मुख्य लाभ पुढीलप्रमाणे आहेत:
- अपघातामुळे मृत्यू झाल्यास आर्थिक मदत: जर शेतकऱ्यांचा अपघातामुळे मृत्यू झाला तर त्याच्या कुटुंबाला सरकारकडून आर्थिक मदतीचा प्रस्ताव मिळतो.
- अपंगत्वाची मदत: शेतकऱ्याला गंभीर अपघात झाल्यास व तो अपंग झाला तर त्याला सानुग्रह अनुदान मिळू शकते.
- सार्वजनिक आपत्ती स्थिती: योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना सार्वजनिक आपत्तीच्या परिस्थितीतदेखील मदतीचा लाभ मिळू शकतो.
योजनेतून मिळणारे मुआवजे:
- मृत्यू: २ लाख रुपये
- अपंगत्व: २ लाख रुपये (विकलांगतेची गंभीरता आणि प्रकारानुसार)
- एक अंग किंवा एक डोळा गमावणे: १ लाख रुपये
- दोन अंग किंवा दोन डोळे गमावणे: २ लाख रुपये
- एक अंग आणि एक डोळा गमावणे: २ लाख रुपये
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजनेसाठी पात्रता
- शेतकऱ्याची वय १० ते ७५ वर्षे असावी.
- ७/१२ अर्कद्वारे प्रमाणित शेतकरी.
- महाराष्ट्रातील १.५२ कोटी शेतकरी आणि त्यांचे कुटुंबातील एक सदस्य.
अपवर्जन (Exclusions)
या योजनेचा लाभ घेता येणार नाही अशा काही परिस्थिती आहेत:
- प्राकृतिक मृत्यू.
- आधीपासून असलेली शारीरिक किंवा मानसिक व्याधी.
- आत्महत्या किंवा आत्महत्या करण्याचा प्रयत्न.
- कायदा उल्लंघन किंवा अनैतिक कृत्यांमुळे होणारे अपघात.
- मद्यपानामुळे अपघात होणे.
- मानसिक विकलांगता.
- आंतरिक रक्तस्राव.
- मोटर रॅली किंवा युद्धातील अपघात.
आवश्यक दस्तावेज
- ७/१२ अर्क किंवा शेतकरी म्हणून पंजीकरण.
- विकलांगता प्रमाणपत्र.
- ग्राम फॉर्म नंबर ६-डी (फेर-फार) आणि ६-सी.
- जन्म प्रमाणपत्र किंवा इतर आयु प्रमाण.
- मृत्यू प्रमाणपत्र.
- प्राथमिक तपास रिपोर्ट (एफआयआर).
- तपास रिपोर्ट आणि पंचनामा.
- पोस्टमॉर्टम रिपोर्ट.
- विसरा रिपोर्ट.
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजनेसाठी अर्ज कसा करावा?
ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- संबंधित शेतकऱ्याच्या अपघातानंतर ३० दिवसांच्या आत, शेतकऱ्याने आवश्यक दस्तावेजांसह संबंधित तालुका कृषि अधिकारी कडे दावा अर्ज सादर करावा.
- शेतकऱ्याच्या अपघाताची प्रारंभिक माहिती प्राप्त केल्यानंतर, संबंधित अधिकारी व पोलिस घटना तपासणी करुन ८ दिवसांच्या आत तहसीलदार यांना रिपोर्ट सादर करतात.
- तालुका कृषि अधिकारी अर्जांची तपासणी करतो आणि पात्र असलेल्या दाव्यांना तहसीलदार कडे सादर करतो.
- तहसीलदार यांच्या अध्यक्षतेखाली ३० दिवसांच्या आत समिती निर्णय घेते आणि ईसीएस प्रणालीद्वारे संबंधित शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात मुआवजा जमा केला जातो.
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात सुरक्षा सानुग्रह अनुदान योजना शेतकऱ्यांना अपघाताच्या वेळी दिलासा देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. यामुळे शेतकऱ्यांच्या कुटुंबीयांना आर्थिक मदत मिळते आणि त्यांचा जीवनमान सुधारतो. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांच्या सुरक्षा आणि कल्याणासाठी शासन कटिबद्ध आहे.
महाराष्ट्रातील अनेक योजना: